Górale od setek lat trudnili się pasterstwem. Trudne warunki uprawy ziemi nie sprzyjały rozowjowi rolnictwa i hodowla zapewniała góralom przetrwanie.
Zwyczajowo na terenie Tatr wypas owiec odbywał się na głównych polanach i halach tatrzańskich (Rusinowa, Olczyska, Gąsienicowa) a największą ilość wypasanej zwierzyny odnotowano po II wojnie światowej kiedy na halach przebywało ok. 30 tys. owiec, którymi opiekowało się ponad 800 pasterzy zajmując ok. 300 szałasów. W roku 1954 na terenie Tatr powołany został Tatrzański Park Narodowy i pasterstwo tradycyjne stopniowo zaczęło znikać z mapy naszych gór. Od ok. 30 lat tradycyjny wypas owiec powraca stopniowo na dawne hale pasterskie. W ośmiu funkcjonujących bacówkach na terenie TPN prowadzi się tzw. kulturowy wypas owiec z zachowaniem dawnych tradycji i zwyczajów pasterskich. Redyk, czyli wyjście owiec na halę wiosną rozpoczyna sezon pasterski, który zwyczajowo trwa do 29 września (święto Michała Archanioła). Baca, odpowiedzialny za stado, odbiera owce od godpodarzy i wraz ze swoimi pomocnikami- juhasami prowadzi na na hale. Od tej pory wypasa je w stadzie, zajmuje się wydojem i produkcją wyrobów z mleka owczego, z której rozlicza się z właścielami po zakończeniu wypasu. Pasterze mieszkają w drewnianej bacówce, w której nieustannie pali się watra. W bacówkach wyrabia się oscypki- najsłynniejszy ser z mleka owczego , moczony w solance a następnie wędzony w dymie płonącego w szałasie ogniska. Innymi wyrobami tradycyjnymi są brydza, żyntyca (owcza serwatka) a także bunc.
Bacowie zobowiązani są do przestrzegania dawnych tradycji wyrobu produktów, regionalnego ubioru aby dawne obyczaje pasterskie nie zanikły i abyśmy wszyscy mogli je poznać. Umożliwia to powstały na terenie Małopolski Szlak Oscypkowy poprowadzony „od bacówki do bacówki”, przy którym zamieszczone sa liczne ciekawe informacje i anegdoty dotyczącego tej niezwykłej profesji.
Poniżej link do elektronicznej wersji przewodnika po szlaku:
http://www.malopolskie.pl/Pliki/2008/szlak_oscypkowy.pdf
PL
EN
DE